Sjálfbærniskýrslur HÍ

Sjálfbærniskýrsla 2021 á ensku  

Forsendur sjálfbærniskýrslu

Sjálfbærninefnd fól Stofnun Sæmundar fróða um sjálfbæra þróun og þverfræðilegar rannsóknir verkefnið sumarið 2022. Könnun var send á allt starfsfólk HÍ og alla doktorsnema um ábendingar um rannsóknarverkefni, kennslu og nám frá árinu 2021 sem tengjast heimsmarkmiðum Sþ um sjálfbæra þróun. Einnig var haft samband við sviðsforseta, deildarforseta og rannsóknarstjóra með ósk um efni fyrir skýrsluna. Fundað var með stúdentaráði og ýmsum öðrum sem tengjast sjálfbærnimálum í HÍ. Mikilvægt þótti að hafa gott samráð við fræðasvið og aðra innan HÍ til að  ná sem best utan um stöðu sjálfbærnimála innan háskólans. Farið var yfir viðburða og fréttasafn HÍ 2021, þar með talið doktorsvarnir. Vefsíða um samfélagsáhrif rannsókna (sar.hi.is) var nýtt til gagnaöflunar en þar er má finna yfirgripsmiklar umfjallanir um rannsóknir innan HÍ. Efnið var að lokum flokkað eftir heimsmarkmiðunum 17 og greint í eftirfarandi flokka: 1) rannsóknir, 2) nám og kennsla, 3) samfélagsverkefni og samstarf, 4) rekstur og stjórnsýsla og 5) framtak stúdenta. Markmið þessarar kortlagningar var ekki einungis að sýna það viðamikla starfs sem fram fer innan HÍ heldur líka til að sýna á skýran máta hvernig tengja má starfið við heimsmarkmiðin.

Rekstur, námskeið og birtingar

Í skýrslunni er yfirlit yfir umhverfisþætti í rekstri HÍ auk námskeiða og ritrýndra greina sem tengjast heimsmarkmiðunum. Eftirfarandi umhverfisþættir í rekstri HÍ voru fengnar úr Grænu bókhaldi hjá framkvæmda- og tæknisviði: 1) úrgangsmál, 2) rafmagnsnotkun, 3) vatnsnotkun og 4) losun koldíoxíðs. 

Til að meta heildarfjölda námskeiða þar sem viðfangsefni ákveðinna heimsmarkmiða voru til umfjöllunar voru gögn úr rannsókn Auðar Pálsdóttur dósents og Láru Jóhannsdóttur prófessors nýtt. Í rannsókninni var sjónum beint að inntaki námskeiðslýsinga HÍ með hliðsjón af heimsmarkmiðunum 17. Þar var hlutfall af námskeiðum með tengsl við eitthvert heimsmarkmiðanna flokkað eftir fræðasviðunum fimm en gögnin byggja á birtum námsskeiðslýsingum í kennsluskrá HÍ veturinn 2019–2020. Aðkallandi er fyrir allar deildir og svið að hefja vinnu við kortleggja betur tengsl námskeiða við heimsmarkmið í kennsluskrá.

Fjöldi ritrýndra greina sem tengjast heimsmarkmiðunum var metinn út frá  gagnabanka Scopus sem flokkar sjálfkrafa greinar eftir heimsmarkmiðunum auk upplýsinga um fjölda tilvísana. Greinarnar gátu tengst fleiri en einu heimsmarkmiði. Scopus gefur þó ekki tæmandi mynd af birtingum sem tengjast heimsmarkmiðunum þar greinar á íslensku vantar í gagnabankinn auk hluta greina á ensku (um 25%). Aðkallandi er að ná betur utan um stöðu þessara mála innan HÍ.

Í heild eru 4.342 námskeið, 719 ritrýndar greinar og 4.486 tilvísanir sem tengjast heimsmarkmiðunum en undir hverju heimsmarkmiði fyrir sig má finna þessar upplýsingar sundurliðaðar eftir fræðasviðum HÍ.

Tækifæri til úrbóta

Eitt af markmiðum sjálfbærniskýrslunnar var að leggja mat á umbætur og koma auga á tækifæri í sjálfbærnimálum innan HÍ. Tillögur skýrsluhöfunda að tækifærum til úrbóta eru byggðar á vinnu þeirra, þar á meðal á tillögum sem bárust frá starfsfólki HÍ. Tillögurnar eru settar fram út frá markmiðum úr stefnu Háskóla Íslands fyrir 2021-2026 (HÍ26) og verkefnisstofni um sjálfbærniáherslur í kennslu, rannsóknum og rekstri skólans.

Til að styðja við að þær tillögur sem kynntar eru í skýrslunni nái fram að ganga er góður stuðningur við aðgerðaáætlun nauðsynlegur. Því er lagt til að aðstoðarrektor og/eða stjórnandi í miðlægri stjórnsýslu verði gerður ábyrgur fyrir málefnum sem tengjast sjálfbærni (og heimsmarkmiðunum) innan Háskóla Íslands. Þetta hlutverk verður stutt af Sjálfbærninefnd HÍ og Stofnun Sæmundar fróða.

Hér á eftir verða tilgreindar tillögur um tækifæri til úrbóta út frá fjórum áhersluatriðum verkefnastofns um sjálfbærniáherslur í kennslu, rannsóknum og rekstri skólans. Í skýrslunni eru tillögurnar flokkaðar í aðkallandi, mjög mikilvægar og mikilvægar en hér fyrir neðan er hinum aðkallandi tillögum frekar lýst.